طراحی ذهنی
طراحی ذهنی، شاید برای خیلی از طراحان آرزوی بزرگی باشد. البته برای نقاشان بیشتر با تکنیک سروکار دارند ممکن است طراحی ذهنی اهمیت نداشته باشد.
طراحی ذهنی با تخیل طراح ارتباط دارد، نوع روایت طراح از موضوعات و محیط اطرافش، حس، تفکر و بینش طراح در طراح ذهنی مشخص است.
برخلاف طراحی چشمی سبک رئالیسم، فتورئالیسم و هایپررئالیسم، تصویر نقاشی شده، همان تصویر مشاهده شده نیست.
در این کارگاه راهکارهای کلیدی جهت انجام پروژه‌های طراحی مانند طراحی ذهنی از جنسیت‌سازی، شناخت پرسپکتیو، فضاسازی، طراحی فیگور انسان، پرتره، شناخت جمجمه و طراحی از حیوانات به هنرجویان ارائه می‌شود. اساس این کارگاه مبتنی است بر شناخت احجام منظم و نامنظم به‌صورت کاملاً ذهنی. این راهکارها به هنرجویان کمک می‌کند تا بتوانند با ایجاد حرکت‌ها و تغییراتی ساده در ساختارهای اولیه یک طراحی، به طرح‌های متنوع با موضوعات مختلف دست پیدا کنند. کارگاه طراحی ذهنی به‌عنوان پیش‌نیاز برای تمامی هنرجویانی که قصد شرکت در آزمون عملی کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های هنری مختلف مانند نقاشی، تصویرسازی، گرافیک، انیمیشن و مجسمه‌سازی را دارند مناسب می‌باشد. در این کارگاه به هنرجویان آموزش داده می‌شود که مهارت طراحی خود را ارتقاء داده و برای شرکت در دوره‌های مربوط به رشته‌های تخصصی‌شان آماده شوند. کارگاه طراحی ذهنی می‌تواند برای دانشجویانی که در رشته‌های نامبرده در دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل می‌باشند نیز جهت انجام پروژه‌های درسی دانشگاهی‌شان مناسب باشد.
طراحی ذهنی چیست؟
بخواهم خیلی ساده و کوتاه تعریفی بیان کنم، طراحی ذهنی؛ مهارت یادآوری، ترکیب، ویرایش و پردازش تصاویر از حافظه(visual memory) است.
اول مراحل یک طراحی ذهنی را بیان کنیم سپس هر بخش کمی توضیح بدهیم و شبیه سازی کنیم تا متوجه بشیم برای طراحی ذهنی چه بخش هایی را باید در خودمون تقویت کنیم یا چه مهارت هایی را باید آموزش ببینیم.
- مهارت دانش طراحی(طراحی پایه، تقویت دست و مطالعه، Basic Drawing)
- مهارت مشاهده (Observation)
- یادآوری و حافظه تصویری (visual memory)
- ترکیب، ویرایش و پردازش تصاویر (CEP)
مهارت دانش طراحی
در تعریف یک خطی حرفی از مهارت دانش طراحی یا طراحی آکادمیک نزدم ولی تا زمانی که دستتان در اختیار خودتان نباشد و نحوه مطالعه اشیا و محیط پیرامونتان، پرسپکتیو و… را درک نکرده باشید، حتی اگر ذهن خلاقی داشته باشید تصویری که طراحی میکنید با طرحی که در ذهن دارید کاملا متفاوت است، شاید یکی از حالت های زیر را حتی اگر خیلی خلاق باشید تجربه کرده باشید:
یک شخصیت یا کاراکتر در ذهن دارید ولی تسلط و آشنایی به فیگور و آناتومی ندارید.
طرح یک خودرو به ذهنتان رسیده ولی نمیتوانید طراحی خودرو را روی کاغذ بیاورید.
لباس یا تنپوش یا طرحی برای روی لباس به ذهنتان رسیده ولی فیگور و آناتومی و اجرای آن برای شما ممکن نباشد.
این موارد و مثال ها همینطور می‌تواند ادامه داشته باشد برای تتو، طراحی جواهر و زیورآلات، انیمیشن و…، بیشتر هنرجوهای خلاقمان این دغدغه ها را داشته اند.
شاید این راهکار به ذهنتان برسد که، از یک طراح کمک میگیرم یا با نرم افزار های گرافیک کامپیوتری مشکل این مرحله رفع می‌شود؛ قصد مخالفت ندارم، اما وقتی شما داستانی را می‌شنوید یا کتابی را می‌خوانید، تصویری که در ذهن شما شکل میگیرد با ذهن نویسنده یا سایر خوانندگان یکی است؟این مورد را تجربه کرده اید؟ پس با فرض اینکه شما برای طراح ایده خود را کامل توضیح دهید نتیجه روی کاغذ ۱۰۰٪ با تصویر ذهنی شما تطبیق نمیکند، این تصویر ۵۰٪ از ذهن شما و ۵۰٪ ذهن طراح است، پس تفاوت طبیعی است.
اگر از نرم افزار های گرافیکی هم استفاده کنیم، وسیله را داریم ولی مهارت پایه را نداریم و یادگیری و اجرای ما با بارها سعی و خطا طراحی خام خواهد شد، این مورد اشتباهی است که اغلب دوستانی که وارد حرفه نقاشی دیجیتال، مجسمه سازی دیجیتال و مدل سازی می‌شوند مرتکب می‌شوند. طراحی پایه و دانش پایه نقاشی برای هر سبک و شاخه هنرهای تجسمی لازم است.
پس حتی قبل از یادگیری فیگور و آناتومی، طراحی چهره، نقاشی پرتره، نقاشی منظره، تتو، طراحی لباس، طراحی شخصیت و تصویر سازی و…، باید دستتان در کنترل شما باشد و به طراحی پایه مسلط باشید.
مهارت مشاهده
قبلا در مقاله طراحی پایه یا طراحی مبتدی؟ در مورد تفاوت تماشا کردن و دیدن صبحت کردیم.
اما مشاهده(Observation) یک سطح بالاتر از دیدن است، مشاهده؛ دیدن به همراه مطالعه و تحلیل و مرتب سازی و ذخیره اطلاعات است.
پس اگر بخواهیم تحلیل و طبقه بندی کنیم:
- افراد عادی سوژه و محیط اطراف را تماشا میکنند.
- نقاشان و طراحان چشمی، محیط و مدل ها را خوب می‌بینید(دیدن)
- طراحان ذهنی و خلاق، محیط و رویداد های اطراف خود را مشاهده میکنند.
پس قبل از فراگیری طراحی ذهنی باید به طراحی چشمی مسلط شویم و از آن استفاده کنیم.
یادآوری و حافظه تصویری
حافظه تصویری(visual memory) برای طراح ذهنی بسیار اهمیت دارد، مانند حافظه کلامی برای یک نویسنده یا سخنران.
بعد از مشاهده باید بتوانیم اطلاعات و تصاویر ذخیره شده را در حافظه خود یادآوری کنیم و استفاده کنیم.
این اطلاعات می‌تواند فاصله چرخ ها در طراحی خودرو، اصول ارگونومی در طراحی محصول، اصول فیگور و آناتومی و رنگشناسی در طراحی لباس یا… باشد.
ترکیب، ویرایش و پردازش تصاویر
برخی از طراحان مهارت طراحی ذهنی را تا مرحله قبل مسلط می‌شوند ولی مهارت آن ها در استفاده از تصاویر حافظه تصویری بدون تغییر است، یعنی می‌توانند یک چهره یا حیوان یا فیگور انسانی را ذهنی طراحی کنند ولی خلق تصویر جدید برایشان ممکن نیست.
طبیعی است، بعد از تقویت مشاهده و حافظه تصویری باید مهارت ترکیب، ویرایش و پردازش را تمرین کرد، که برخی هنرمندان از اصطلاح الهام گرفتن نیز استفاده میکنند.
وقتی شما چهره یک انسان را ویرایش میکنید(کاریکاتور) یا سر یک حیوان و حیوان دیگر را ترکیب میکنید یا از تصاویر طبیعت برای طراحی استفاده میکنید(Bionic design؛ مانند طراحی خودرو از روی حیوانات در تصویر زیر) شما وارد حوزه تصویرسازی(illustration) و طراحی مفهومی(conceptual design) شده اید.